انیمه شهر شرور؛ ترکیبی از بلید رانر و دنیای قشنگ نو (انیمه منتخب) - نقد و بررسی کالاهای دیجیتال

به گزارش نقد و بررسی کالاهای دیجیتال، صنعت انیمه الان دیگر به محبوبیت زیادی رسیده و در سراسر جهان طرفداران بی شماری دارد. ولی انیمه سازها در دهه های 1980 و 1990 که این قدر در چشم نبودند، جسارت و بی پروایی عجیب و غریبی داشتند. آن ها تقریبا هر ایده ای که به ذهنشان می رسید را می ساختند. گویی برای خودشان انیمه می ساختند و هیچ توجهی به نیازهای مخاطبان نداشتند. حال که مدت هاست خبری از آن انیمه های جسور و جنون آمیز نیستند و انیمه سازها مجبورند برای حفظ مخاطبان خود، ملاحظه های زیادی را مد نظر قرار دهند، بد نیست به سراغ انیمه بی نظیر شهر شرور برویم که سال 1987 منتشر شد. انیمه ای که با هیچ معیاری، در جهانی امروز قابل ساخت نیست!

داستان شهر شرور در یک دنیا خیالی می گذرد. زمانی که انسان ها با موجودات اهریمنی یک معاهده صلح امضا کرده اند و با خوبی در کنار هم زندگی می کنند. حال این معاهده به سرانجام اعتبار خود نزدیک شده است و قرار است دوباره تمدید شود. اما موجودات اهریمنی می خواهند با سنگ اندازی و شرارت های مختلف، مانع تمدید این معاهده شوند. تاکی رنزابورو و ماکیه، دو شخصیت اصلی این داستان هستند که به ترتیب انسان و موجود اهریمنی هستند. آن ها که نگهبان سیاه هستند، وظیفه دارند از یکی از اعضاء کلیدی این معاهده محافظت کنند.

اولین ویژگی که در شهر شرور بیشتر از همه جلب توجه می کند، طرحی بصری خاص و متمایز آن است. سازندگان این انیمه خیلی تلاش کرده اند ماهیتی متمایز و ناآشنا به دنیا داستانی خود بدهند، و انصافا هم در این زمینه بسیار پیروز عمل کرده اند. در کمتر انیمه ای می توان چنین وسواس و دقتی را در طراحی بصری و محیطی مشاهده کرد. این ویژگی به ویژه در صحنه های فرودگاه و هتل، بیشتر از بقیه به چشم می آید. به قول چارلز سالمون منتقد، کاواجیری با چنان دقتی فیلم را ساخته است که گویی مشغول ساخت یک فیلم واقعی بوده است. این وسواس او وقتی ارزش خودش را نشان می دهد که یک واقعیت مهم را در نظر داشته باشیم، این که انیمه های آن سال ها اقبال چندانی در بازارهای بین المللی نداشتند و اصلا فرصتی برای دیده شدن پیدا نمی کردند. اکران اصلی آن ها در ژاپن و در بهترین حالت، کشورهای نزدیک مثل کره بود. اما کاواجیری بدون توجه به این مسائل، همچون یک کارگردان حرفه ای، طوری فیلم خود را ساخته است که انگار قرار است آخرین فیلم او باشد!

شهر شرور از نظر داستانی، ایده های جالب زیادی دارد که رد شان را در خیلی از فیلم های مطرح می توان مشاهده کرد. مثلا هم زیستی مسالمت آمیز انسان ها و موجودات بیگانه و ماموران مخفی که وظیفه محافظت و کنترل این موجودات را دارند، ایده ای است که دقیقا در مجموعه فیلم های مردان سیاه پوش دیده می شود. با توجه به این که اولین قسمت مردان سیاه پوش در سال 1997 اکران شد، هیچ بعید نیست این فیلم از شهر شرور الهام گرفته باشد. حتی داستان مصور اصلی که منبع اقتباس مردان سیاه پوش بوده است هم اولین نسخه اش در سال 1990 (سه سال بعد از نمایش انیمه کاواجیری)، منتشر شده است. البته هالیوودی ها در اقتباس از انیمه ها خیلی متفرعن هستند و معمولا چیزی را گردن نمی گیرند!

رابطه بین تاکی و ماکیه، یکی از نقاط قوت شهر شرور است. این دو در دو دنیای متفاوت هستند و هیچ درک و احساسی نسبت بهم ندارند. ولی کم کم رفیق می شوند و فداکاری های زیادی برای هم می کنند. وجه اشتراک این دو شخصیت این است که هردو می خواهند صلح را برقرار نگه دارند و دنیا را در جهت همین راستا فعلی اش، هدایت کنند. اما بدون این که چیزی از داستان لو بدهیم، باید اعتراف کرد که صحنه تونل یکی از بخش های قابل توجه فیلم است که عمق تازه ای به شخصیت ماکیه می دهد. رابطه آن ها بعد از اتفاقات آن صحنه، وارد یک سطح دیگر می شود. از آن جا به بعد است که تاکی تصمیم می گیرد به هر قیمتی که شده، جان ماکیه را حفظ کند.

همچون خیلی از انیمه های آن زمان، شهر شرور هم تاکید زیادی روی خشونت و برهنگی و عناصر شهوانی دارد. کم مخاطب بودن انیمه در آن سال ها باعث شده بود که انیمه سازها هرکاری دوست دارند انجام دهند. انیمه برای این افراد، همچون یک زیرزمین خالی و مخفی برای بچه ها بود که در آن می توانستند هر شرارتی دوست دارند انجام دهند. شهر شرور هم پر از دستمایه های این چنینی عجیب و غریب است. خیلی هایشان به خوبی در فیلم جای گرفته اند و نقش زیادی در افزایش جذابیت فیلم دارند، ولی بعضی هایشان نامتعارف و نامانوس هستند و هیچ توجیهی برای چرایی وجودشان در این انیمه، نمی توان پیدا کرد. این فرآیند پاک شدن انیمه ها از عناصر این چنینی هم نکته قابل توجهی است که می توان در فرصتی دیگر، به صورت مفصل تر به سراغش رفت. قطعا هیچ فشاری از بالا روی انیمه سازها نبوده است و خودشان در طول این چند دهه، کم کم به این نتیجه رسیدند که بهتر است این دستمایه ها را کنار بگذارند. به حدی که الان دیگر به سختی می توان چنین چیزهایی را در انیمه های امروزی مشاهده کرد. احتمال زیاد یکی از دلایل توسعه چنین عناصری در انیمه های آن زمان، تاثیرپذیری از فیلم های صورتی بوده است. فیلم صورتی موجی بود که در اواسط دهه 1960 در ژاپن شروع شد و تا چند دهه ادامه داشت، این فیلم ها شامل برهنگی و خشونت فراوانی بودند و بی پروایی نامتعارفی در آن ها دیده می شدند. قطعا وقتی جریان اصلی سینمای یک کشور را چنین موجی در بر گرفته است، انیمه ها هم از ترکش های در امان نخواهند بود.

یک نسخه دوبله شده و سانسور شده از شهر شرور در غرب هم اکران شد. واکنش منتقدها به آن عموما مثبت بود. خیلی ها بی پروایی و جسارت سازندگان فیلم در به کارگیری چنین ایده ای را تحسین می کردند، پرداخت قوی و فرایند پرهیجان داستان هم از دیگر بخش هایی بود که مورد توجه منتقدان قرار گرفت. البته خشونت و برهنگی بیش از حد، از جمله مواردی بود که مورد انتقاد منتقدان قرار گرفت. خیلی ها معتقد بودند شهر شرور بیشتر از همه تحت تاثیر فیلم بلید رانر و رمان دنیای قشنگ نو آلدوس هاکسلی بوده است.

جالب این است که در سال 1992 تای کیت ماک کارگردان، یک فیلم سینمایی واقعی بر اساس انیمه شهر شرور ساخت. در این فیلم که همان شهر شرور نام داشت، داستانش در هنگ کنگ می گذشت و نام موجودات اهریمنی، رپتر بود. اتفاقا فیلم بدی هم نشد. حدودا ده میلیون دلار فروش داشت و واکنش منتقدان هم به آن، با کمی اغماض، مثبت بود. ولی باز هم بهتر است به سراغ شهر شرور اصلی بروید که یوشیاکی کاواجیری با نهایت وسواس و دقت ساخته است!